Ача-пӑча туризмӗн чи лайӑх менеджерӗ Чӑваш Енре ӗҫлет. Вӑл — Шупашкар районӗнчи «Ясна» этнокомплекс ертӳҫи Марина Фёдорова.
Мускавра «Турист инфраструктурине аталантарасси» ятпа регионсем хушшинчи форум иртнӗ. Унта «Туризм енӗпе профессире чи лайӑххи» преми ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ. Асӑннӑ конкурса Ростуризм ҫулсерен ирттерет. «Ясна» этнокомплекс ертӳҫи Марина Федорова «Ача-пӑчапа ҫамрӑксен туризмӗн чи лайӑх менеджерӗ» номинацире ҫӗнтернӗ.
Этнокомплекс Шупашкартан 28 километрта вырнаҫнӑ. Унти маршрутсенчен пӗри – Улӑп ҫӗрӗ патне ҫитсе курни. «Авалхи чӑвашсен асамлӑ ҫаранӗ» маршрута вара шкул ҫулне ҫитменнисемпе кӗҫӗн классенче вӗренекенсем валли хатӗрленӗ. Унта ачасем «Вайӑ картине» те тӑраҫҫӗ.
Чӑваш Енре хӑй вӑхӑтӗнче ят-сум хӑварнӑ композитор тата артист, Валериан Лебедев, ҫуралнӑранпа ҫак уйӑхӑн 1-мӗшӗнче шӑп та лӑп 90 ҫул ҫитрӗ.
Вӑл Шупашкар районӗнчи Салапайкасси ялӗнче 1931 ҫулхи юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫут тӗнчене килнӗ, леш тӗнчене пирӗнтен 2011 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ӗмӗрлӗхе уйрӑлса кайнӑ.
Пулас Чӑваш халӑх артисчӗ 1953 ҫулта Киеври консерватори ҫумӗнчи музыка училищинчен вӗренсе тухнӑ, 1961 ҫулта – Мускаври А. Луначарский ячӗллӗ театр ӳнерӗн институтӗнчен.
1954 ҫулта вӑл К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлеме тытӑннӑ. 1969-1974 ҫулсенче Чӑваш патшалӑх музыка театрӗн директорӗ пулнӑ. 1999 ҫултанпа каллех Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче тӑрӑшнӑ. Хальхинче вӑл артистра тата музыка пайӗн заведующийӗнче тимленӗ. 2003 ҫултан пуҫласа 2006 ҫулччен концертмейстер тивӗҫне пурнӑҫланӑ.
Театр ӳнерне ӑнланакансем Валериан Лебедев калӑпланӑ сӑнарсене пысӑка хурса хаклаҫҫӗ.
Юпа уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Тутаркасси ялӗнчи пӗр хваттерте 3 ҫулти хӗрача виллине тупнӑ. Следстви комитечӗ кун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Ку тискер ӗҫе амӑшӗ тума пултарнӑ тесе шутлаҫҫӗ. Следстви версийӗ тӑрӑх, 42 ҫулти хӗрарӑм авӑн уйӑхӗн 30-мӗшӗнче тата юпан 1-мӗшӗнче упӑшкипе, ҫав вӑхӑтра килте пулманскерпе, вӑрҫӑнса кайнӑ. Кун хыҫҫӑн вӑл хӗрне вӗлерме шутланӑ, пӗчӗкскере ҫемҫе япалапа хупласа сывлама паман. Кун хыҫҫӑн хӑй те пурнӑҫран кайма тӑнӑ.
Халӗ ҫав хӗрарӑм больницӑра выртать. Ҫитес вӑхӑтра ӑна тытса чарас ыйтӑва татса парӗҫ.
Паян, юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки, К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче режиссёрта ӗҫлекен Наталия Сергеева 50 ҫул тултарнӑ.
Наталия Сергеева Шупашкар районӗнчи Шинер ялӗнче ҫуралнӑ. Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ Аслӑ театр училищинчен (институтӗнчен) 1993 ҫулта вӗренсе тухнӑ. Ун хыҫҫӑнах ӑна К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне ӗҫе илнӗ. 2013 ҫулта вӑл Мускаври Культура, искусство тата туризм енӗпе ӗҫлекенсен пӗлӗвне ӳстермелли академирен вӗренсе тухнӑ. Юлашки ҫулсенче артистка режиссёр пулса тӑрӑшать.
9 кун каялла, авӑнӑн 22-мӗшӗнче, вырӑсла ҫыракан чӑваш ҫыравҫи Альберт Николаевич Айзман вилсе кайнӑ.
А.Н. Айзман 1936 ҫулхи пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Алькеш ялӗнче Николай Айзман драматург ҫемйинче ҫуралнӑ. Вӑл Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗреннӗ, тайгара вӑрман каснӑ, Совет Ҫарӗнче авиатор пулса хӗсметре тӑнӑ, Шупашкарти ҫар оркестрӗнче музыкант пулнӑ, чылай хушӑ тӗрлӗ заводсемпе фабрикӑсенче слесарь, мастер, рабочи пулса ӗҫленӗ. Ун пӗрремӗш калавӗ 1970 ҫулта «Молодой коммунист» хаҫатра пичетленнӗ. Тата темиҫе ҫултан «Дружба» альманахра «Чёрная звезда» приключениллӗ повеҫӗ тухнӑ. Унӑн «Перламутровые волны» (2014), «И все вернется на круги своя» (2016), «Прощальный поход» (2018), «Двое из богемы» (2021) калавсемпе повӗҫсен пуххисем вулакансем патне ҫитнӗ, вӗсенчен виҫҫӗшне автор хӑй укҫи-тенкипе пичетлесе каларнӑ, "Прощальный поход" вара Чӑваш кӗнеке издательствинче кун ҫути курнӑ. Хайлавӗсенче ҫыравҫӑ вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи тапхӑртан пуҫласа 1980-мӗш ҫулсемчченхи Шупашкар пурнӑҫне витӗмлӗн уҫса панӑ, ҫын чун-чӗри мӗнле сӑлтавсене пула улшӑнса пынине сӑнланӑ.
Виҫӗмкун ман почта ешчӗкне (хальхи орфографи ҫапла ҫырма хистет) ҫыру ҫитерчӗҫ. Мӗн амакӗ-ши? тесе урама тухса илтӗм. Кам янине пӑхрӑм та: Чӑваш Республикин тӗп суйлав комиссинчен иккен!
Суйлав умӗн эп вырӑнти суйлав комиссийӗн ӗҫне тиркесе статья кӑларнӑччӗ. Унта асӑннӑччӗ ӗнтӗ: хурав пулсан пӗлтеретӗп тесе. Хамӑн ҫырӑва электронлӑ почтӑпа янӑччӗ те хуравне те унтах кӗтнӗччӗ. Эрне иртсе кайрӗ, хурав килмерӗ... Хуравламӗҫ ӗнтӗ тесе шанчӑка та ҫухатнӑччӗ. Ак, хайхи, хуравӗ килчӗ пулать. Конверт шеллемен, «Раҫҫей Почтипех» янӑ.
Тӗрӗссипе хурав ҫав кунах пулнӑччӗ. Хамӑр вырӑнти комиссинчен хӗрарӑм шӑнкӑравларӗ, вӑл комисси пайташӗ иккен, анчах ятне-хушаматне каламарӗ. Эп калаҫнӑ майра чӑвашла пӗлмест терӗ, ҫавна май ӑна каҫарма ыйтрӗ. Тата ӗнтӗ суйлав вырӑнӗ хальхинче улшӑнни пирки вырӑсла ӑнланмаллах ҫырнӑ-и тесе ыйтрӗ. «Вырӑсла ӑнланмаллах ҫырнӑ-ха, — тетӗп, — анчах сӑмахӗ ун пирки мар вӗт-ха, патшалӑх чӗлхипе усӑ курасси пирки». Хайхи ӗнтӗ, ку суйлавҫӑ ӑҫта килмеллине пӗлет тесе хӑйсен ӗҫне тивӗҫлипех тунӑ тесе лӑпланчӗҫ пулас.
Шупашкарти В.С. Чаплина ячӗллӗ вулавӑшра Геннадий Трифонов философа асӑнса «ҫавра сӗтел» иртнӗ.
Мероприятие ученӑйӑн вӗрентекенӗ, Шупашкарти коопераци университечӗн доценчӗ, философи наукисен кандидачӗ Эрбина Никитина ертсе пынӑ. Ҫавра сӗтеле философи наукисен докторӗ, профессор, Владимир Чекушкин; Виталий Станьял литературовед тата публицист, Валерий Осипов философ тата ӑсчахӑн хӗрӗ Ульяна Князева хутшӑннӑ.
Аса илтерер: Геннадий Трифонов – ӑсчах, философи наукисен докторе, геологипе минералоги наукисен кандидачӗ, профессор, Раҫҫейри философи обществин регионти уйрӑмӗн председателӗ пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче вилнӗ.
Пулас ӑсчах 1938 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Етӗрнекассинче ҫуралнӑ. 1961 ҫулта Мускаври М.В. Ломоносов ячӗллӗ университетӑн геологи факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче пурӑнакан 69 ҫулти хӗрарӑм Когояр кӳлли патне кӑмпана кайнӑ. Кун иртнӗ, анчах вӑл таврӑнман. Тӑванӗсем пӑшӑрханма тытӑннӑ, пулӑшу ыйтнӑ.
Каҫхи 5 сехетре ҫӑлавҫӑсем Ҫурҫӗр поселокӗ патнелле ҫул тытнӑ. Вӗсем Мари Элти ӗҫтешӗсемпе пӗрле ҫав тӑрӑхра шыранӑ. Юрать-ха, хӗрарӑм 21 сехет те 25 минутра тупӑннӑ. Ӑна киле леҫсе янӑ.
Астӑвӑр: вӑрмана кайиччен кун пирки тӑвансене пӗлтерӗр, палламан вырӑнсенче ан ҫӳрӗр, телефона зарядка туса кайӑр, пӗрле ҫӗҫӗ, компас, шӑрпӑк, хунар илӗр. Паллах, ҫимеллипе ӗҫмелли те пулмалла.
Паян, авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 11 сехет тӗлӗнче Шупашкар районӗнчи Ҫӑкалӑх ялӗ ҫывӑхӗнче авари пулнӑ, унта ҫын вилнӗ.
«Про Город» хаҫата халӑх корреспонденчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, трактор ҫулпа пынӑ, ӑнсӑртран унталла-кунталла пӑркаланма тытӑннӑ. Транспорт ҫаврӑнса ӳкнӗ те водитель аяла пулнӑ. 30-35 ҫулсенчи пек курӑнакан арҫын ҫавӑнтах вилнӗ.
Палӑртмалла: трактор савутра каларнӑскер мар, ҫын пуҫтарнӑскер пулнӑ.
Кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ посёлокӗнче пурӑнакан арҫын машина валли саппас пай туянма хӑтланса улталаннӑ.
Тӳлевсӗр пӗлтерӳ паракан сайтсенчен пӗринче вӑл хӑйӗн ют ҫӗршывра кӑларнӑ автомашини валли саппас пай сутакана шыранӑ. Тавар сутакана унта асӑрханӑ хыҫҫӑн 16 пин тенкӗ укҫа куҫарса панӑ. Тавар сутаканни саппас пая ҫывӑх вӑхӑтра ӑсатма шантарнӑ. Ӗҫе пуҫӑннине ӗнентерсе видео та ярса панӑ. Анчах Кӳкеҫ арҫынни тавара кӗтсе илеймен.
Ултавҫа Дон ҫинчи Ростов хулинчи арҫын пулнӑ. Вӑл Шупашкарти йӗрке хуралҫисем патне кӑмӑлпа килменрен ӑна конвойпа илсе килнӗ. 37-ри арҫын хӑйне тӳрре кӑларас тесе телефона ҫухатнине, ӑҫта ярса памаллине пӗлменнине ӗнентерме пӑхнӑ. Арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
-5.7 °C